Toespraak 4 mei herdenking burgemeester J. Chr. van der Hoek
Hier de volledige toespraak die burgemeester J. Chr. van der Hoek tijdens de Dodenherdenking op 4 mei 2024 in Renesse gehouden heeft.
Wij herdenken vandaag de slachtoffers van de tweede wereldoorlog en oorlogssituaties én vredesoperaties daarna.
Onder die slachtoffers waren de 10 van Renesse.
Verzetsmensen, niet allemaal van het dorp, maar onder die naam wel bekend omdat 9 van hen hier op 10 december 1944 door ophanging bij slot Moermond de dood vonden. Gevolgd door het, alsnog, naast hen ophangen van het dode lichaam van een 10e, die kort na hen aan zijn verwondingen was overleden.
Hun namen worden straks door de leerlingen van basisschool Stapelhof voorgelezen … opdat wij hen blijven gedenken.
De 10 waren niet de enige slachtoffers van ons eiland. Ik noem de naam van Adriaan Fondse, hij werd 56 jaar. Een Schouwen-Duivelander die ten gevolge van de april-meistakingen, ook wel de ‘melkstaking’ genoemd omdat de boeren geen melk meer leverden, in 1943 is omgekomen.
De april-meistakingen vormden een keerpunt in de oorlog in Nederland. Nederlandse soldaten - die in 1940 door de Duitsers waren vrijgelaten – moesten zich melden en werden opnieuw krijgsgevangen genomen om te gaan werken in Duitsland.
Een groot deel van de Nederlanders vond dat te ver gaan. Er werd gestaakt in vrijwel het hele land door ruim 200.000 mensen.
De Duitse bezetter reageerde keihard.
Daardoor kregen álle Nederlanders, dus niet alleen meer de Joden of verzetsmensen, te maken met terreur.
Tientallen stakers werden standrechtelijk geëxecuteerd. Anderen werden zomaar op straat doodgeschoten door Duitse soldaten. En velen werden ter dood veroordeeld of naar concentratiekampen gestuurd waar ze vaak ook omkwamen.
De steun aan het verzet nam daardoor stérk toe. Vaak steun met een hoge prijs.
Opstaan tegen onrecht en opkomen voor vrijheid heeft door de eeuwen heen al veel mensen het leven gekost. In oorlogstijd en daarbuiten. Toch zijn er gelukkig altijd mensen die blijven opstaan voor vrijheid en zich niet laten weerhouden door angst.
Het wordt veel gehoord dat onze samenleving aan het verharden is. Je mening of gevoelens uitspreken leidt niet zelden tot heftige, ongenuanceerde tegenreacties, vaak breed verspreid door sociale media. Het leidt niet zelden tot het indelen in hokjes van goed of fout. Hokjes waardoor er geen sprake meer is van nuance of echt luisteren naar elkaar. Waarbij we elkaars standpunt, of gevoel, respecteren.
Tegenspraak mag. Moet vaak zelfs. Daartoe zijn wij vrij. Maar het is geen vrijbrief om degene met een andere mening zwart te maken, te veroordelen, te beperken of zelfs uit te sluiten.
Want zo begon in de jaren dertig van de vorige eeuw ook de aanloop naar de oorlog, en de slachtoffers, die wij vandaag herdenken. Geleid door welbespraakte leiders werd aan bevolkingsgroepen of politieke partijen de schuld gegeven, om ze vervolgens uit te sluiten en … uiteindelijk … te vermoorden of zelfs systematisch uit te moorden.
Laten we ons tegen toenemende polarisatie, het elkaar ‘de schuld’ geven, blijven verzetten. Laten we niet denken, dat was toen, zo erg is het nu toch niet? En zal het toch ook nooit meer worden? We hebben toch … van het verleden geleerd?
Dat laatste hoop ik van harte. Maar daar zijn we wel zelf bij en het vraagt de inzet van een ieder van ons.
We zijn blijkbaar steeds slechter in staat aan onze duur bevochten vrijheid op een respectvolle manier invulling te geven. Komt dat onder meer omdat een steeds groter deel van ons de tweede wereldoorlog, laat staan een andere oorlog, niet heeft meegemaakt? Nog maar 1 op de 9 op ons eiland. Ik denk van wel.
Daarom blijft herdenken en vrijheid vieren, en daardoor leren van onze geschiedenis, belangrijk.
Vrijheid vraagt onderhoud! Ook, … of juist …, in deze tijd.
Praat eens met een vluchteling zou ik zeggen, luister naar wat mensen is overkomen, om de waarde van vrijheid op een andere manier te horen. Voor hen ligt oorlog nog helemaal niet ver weg, zoals gelukkig wel voor ons.
Laten we waakzaam blijven en niet normaal gaan vinden wat niet normaal is. Spreek je uit waar nodig. Of het nu is tegen antisemitisme, oorlogsmisdaden, discriminatie of racisme. Spreek je uit voor vrijheid en respect, hier en in de wereld. Zonder geweld, met woorden als wapen.
Opdat we in vrijheid kunnen blijven leven en iedereen, die voor onze vrijheid gestorven is, zijn of haar leven niet voor niets heeft gegeven.
Voor hen zijn wij zo, 2 minuten stil.